Σύγχρονη Πάφος
Η επαρχία Πάφου, με εμβαδόν 1395 km² και μόνιμο πληθυσμό 90.000 κατοίκων είναι μια από τις 6 επαρχίες της Κύπρου. Βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του νησιού στο τόπο που σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία, γεννήθηκε η Θεά Αφροδίτη. Συνορεύει βορειανατολικά με την Επαρχία Λευκωσίας και νοτιοανατολικά με την Επαρχία Λεμεσού. Η Επαρχία Πάφου καλύπτει περίπου το 15% της έκτασης του νησιού και ελέγχεται εξ’ ολοκλήρου από την Κυπριακή Δημοκρατία. Σε αυτήν υπάρχουν τέσσερις Δήμοι: Πάφος, Γεροσκήπου, Πέγεια, Πόλις Χρυσοχούς και εκατόν μία κοινότητες. Το κλίμα της περιοχής έχει κατά μέσο όρο 300 μέρες ηλιοφάνεια τον χρόνο, ήπιους χειμώνες και μεγάλης διάρκειας καλό κλίμα που ευνοεί την ανάπτυξη του τουρισμού. Οι τομείς του τουρισμού και της ανάπτυξης γης αποτελούν σήμερα τις βασικότερες οικονομικές δραστηριότητες της Πάφου. Η Επαρχία Πάφου προσελκύει περίπου το 33% των τουριστών που επισκέπτονται την Κύπρο κάθε χρόνο, διαθέτει 28.000 κλίνες από τις οποίες το 40% είναι υψηλών κατηγοριών 4 και 5 αστέρων. Την Πάφο επισκέπτονται κάθε χρόνο περίπου ένα εκατομμύριο τουρίστες. Στην Επαρχία μπορεί κάποιος να βρει μεγάλη ποικιλία και εξαιρετικής ποιότητας καταλύματα, πολυτελή παραλιακά ξενοδοχεία, θέρετρα και σπα, τουριστικά θεματικά χωριά και αυθεντικά παραδοσιακά οικογενειακά ξενοδοχεία, αλλά και πολυτελείς βίλες και τουριστικά διαμερίσματα προς ενοικίαση. Η Πάφος πρωτοστατεί τα τελευταία 20 περίπου χρόνια στην αγορά παραθεριστικής κατοικίας με την ανάπτυξη χιλιάδων ακινήτων. Η ιστορία, η φύση, η ποικιλία δραστηριοτήτων, η υφιστάμενη και μελλοντική γενικότερη υποδομή, τα υπό εκτέλεση και προγραμματιζόμενα μεγάλα έργα (Μαρίνα, μεγάλες σύνθετες αναπτύξεις, εξειδικευμένες αναπτύξεις κ.α) και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Επαρχίας επιβεβαιώνουν ότι το μέλλον της ανάπτυξης ανήκει στην Πάφο.
Στάδια ανάπτυξης της επαρχίας Πάφου
Χαλκολιθική Εποχή 3900-2500πΧ
Στην Επαρχία της Πάφου, σε διάφορες τοποθεσίες έχουν βρεθεί αρχαιολογικά κατάλοιπα που μαρτυρούν την κατοίκηση της Κύπρου από την Χαλκολιθική Περίοδο. Στην τοποθεσία Λακκούς του χωριού Λέμπα, βρέθηκε συνοικισμός που χρονολογείται στο 3000-2500 πΧ. Από τις ανασκαφές διαφαίνεται πως κατά την περίοδο αυτή οι κάτοικοι των συνοικισμών ασχολούνταν με τη γεωργία, τη κτηνοτροφία, το κυνήγι και το ψάρεμα.
Εποχή του Χαλκού 2500-1050πΧ
Κατά την εποχή του Χαλκού κύριο χαρακτηριστικό της ζωής στην Κύπρο ήταν η ανόρυξη σε μεγάλη κλίμακα, επεξεργασία, χρήση και εμπορία του Χαλκού, υλικό που υπήρχε άφθονο στο νησί. Η εμπορία του Χαλκού έφερε ευημερία και πλούτο στην περιοχή. Περί το τέλος της περιόδου η Κύπρος δέχτηκε κύματα Αχαιών αποίκων από την Ελλάδα, οδηγώντας στον τελεσίδικο εξελληνισμό της. Μετά το τέλος του Τρωικού πολέμου, αρκετοί τρωικοί ήρωες αποίκησαν το νησί και ίδρυσαν φημισμένες πόλεις. Ένας από αυτούς ήταν ο Αγαπήνωρ από την Αρκαδία της Πελοποννήσου που ίδρυσε την Νέα Πάφο. Πολύ πριν τον αποικισμό των Αχαιών στο νησί είχαν εγκατασταθεί Μυκηναίοι έμποροι. Οι Έλληνες άποικοι κυριάρχησαν επί του ντόπιου πληθυσμού και τα ήθη, τα έθιμα και η γλώσσα τους αναμείχθηκαν με τα αντίστοιχα των ιθαγενών κατοίκων του νησιού, των Ετεοκυπρίων. Οι Αχαιοί οργάνωσαν την Κύπρο σε κράτη – βασίλεια, με ένα από τα σημαντικότερα την Πάφο.
Ρωμαϊκή Περίοδος 50 πΧ - 330 μΧ
Η Κύπρος ήταν υπό τη διοίκηση των Ρωμαίων ανθυπάτων της Κιλικίας. Το πολιτικοοικονομικό και διοικητικό σύστημα διακυβέρνησης του νησιού εξελίχτηκε. Πρωτεύουσα και έδρα των ανθυπάτων, παρέμεινε η Πάφος. Δύο διαδοχικοί σεισμοί έπληξαν την Πάφο και την Παλαίπαφο, οι οποίες ανοικοδομήθηκαν και τις δύο φορές από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες. Η ακμή που γνώρισε η Πάφος, κατά την περίοδο αυτή, αντικατοπτρίζεται στα κατάλοιπα των μεγαλοπρεπών οικοδομημάτων που έχουν ανακαλυφτεί όπως το Ωδείο, η Αγορά, το Ασκληπιείον, η οικία του Διονύσου, η οικία του Θησέα, η οικεία του Αίωνα, η οικεία του Ορφέα αλλά και πολλά χριστιανικά μνημεία. Η Παλαίπαφος αποτέλεσε την έδρα του «Κοινόν Κυπρίων» που σχετίστηκε στενά με την λατρεία της Αφροδίτης, τη διοργάνωση θρησκευτικών εκδηλώσεων, την διοργάνωση Παγκύπριων και Διεθνών αθλητικών αγώνων. Το Κοινόν Κυπρίων είχε μάλιστα το δικαίωμα να κόβει και να κυκλοφορεί τα δικά του νομίσματα.
Βυζαντινή Περίοδος 330-1191μΧ
Στην αρχή της Βυζαντινής περιόδου ξεκίνησε η παρακμή για την Πάφο, αφού επηρεάστηκε αφ’ ενός από την ευρεία διάδοση του Χριστιανισμού και το τέλος της λατρείας της Αφροδίτης και αφ’ ετέρου από διαδοχικούς καταστροφικούς σεισμούς. Οι συνεχείς Αραβικές επιδρομές και λεηλασίες που άρχισαν τον 7ο αιώνα και συνεχίστηκαν για τρείς σχεδόν αιώνες έπληξαν την Πάφο και τις άλλες παραλιακές πόλεις της Κύπρου. Ωστόσο, κατά την ίδια περίοδο, στην Πάφο κτίστηκαν λαμπρές πρωτοχριστιανικές βασιλικές.
Φραγκοκρατία 1192-1489μΧ
Η Κύπρος αναπτύσσεται ως διαμετακομιστικός σταθμός του εμπορίου Δύσης – Ανατολής κυρίως μέσω του λιμανιού της Αμμοχώστου. Οι κάτοικοι των χωριών της Κύπρου (συμπεριλαμβανομένης και της Πάφου) ζούσαν σε υποβαθμισμένες συνθήκες, σε καθεστώς δουλείας και εργάζονταν στις καλλιέργειες των βασιλικών κτημάτων. Τα βασικά είδη των καλλιεργειών στην Επαρχία Πάφου ήταν τα αμπέλια και το ζαχαροκάλαμο. Από τον 13ο έως και τον 16ο αιώνα η επεξεργασία ζαχαροκάλαμου ήταν ένας επικερδής βιομηχανικός κλάδος στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Κύπρος έγινε κέντρο παραγωγής ζαχαροκάλαμου υπό τη δυναστεία των Λουζινιανών. Στην τοποθεσία «Σταυρός» των Κουκλιών λειτουργούσε εργοστασιακό συγκρότημα που χρησιμοποιείτο για την επεξεργασία του ζαχαροκάλαμου, το οποίο αναγέρθηκε προς το τέλος του 13ου αιώνα και λειτουργούσε μέχρι τα τέλη του 16ου αιώνα. Η Μεσαιωνική έπαυλη κτίστηκε, για να αποτελέσει έδρα των φυτειών των Λουιζινιανών στα δυτικά. Δίπλα στην έπαυλη και κάτω στην παράκτια κοιλάδα ανεγέρθηκαν ζαχαρόμυλοι και διυλιστήρια. Στην περιοχή διασώζονται σήμερα όλα τα βασικά λειτουργικά στοιχεία του διυλιστηρίου ζάχαρης.
Βενετοκρατία 1489-1570μΧ
Κατά την περίοδο επικρατεί ένα καταπιεστικό καθεστώς με το ενδιαφέρον των νέων κυριάρχων να εστιάζεται στη σκληρότερη εκμετάλλευση του νησιού, χωρίς το παραμικρό ίχνος συνθηκών ανάπτυξης. Η Πάφος παρακμάζει με γοργούς ρυθμούς.
Τουρκοκρατία 1570-1878μΧ
Η Κύπρος κατά την περίοδο αυτή απομονώθηκε από την Ευρώπη λόγω της παντελούς έλλειψης αναπτυξιακής πολιτικής από τη διοίκηση του νέου καθεστώτος. Το καθεστώς επέβαλε τρομακτικές φορολογίες με αποτέλεσμα το νησί να περιέλθει σε μαρασμό, οδηγώντας το λαό στην εξαθλίωση. Στην Πάφο, Έλληνες και Τούρκοι ζούσαν σε αμιγείς κοινότητες με κύρια ασχολία τους τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Η βαναυσότητα του Τουρκικού καθεστώτος ήταν τέτοια που ανάγκασε πολλούς Έλληνες να εκτουρκιστούν για να αποφύγουν τις διώξεις και τις επιπρόσθετες βαριές φορολογίες.
Αγγλοκρατία 1878-1960μΧ
Η Κύπρος συνδέθηκε ξανά με την Ευρώπη. Σταδιακά άρχισαν να δημιουργούνται ευκαιρίες απασχόλησης και να εισάγονται αναπτυξιακά κίνητρα. Μεταξύ άλλων, το 1926 στη Γεροσκήπου λειτούργησε η πρώτη μεγάλη βιομηχανική μονάδα της Κύπρου, το μεταξουργείο, και περί το 1937 το Μεταλλείο της Λίμνης στην Πόλη Χρυσοχούς. Η Αγγλοκρατία επέφερε ένα πιο χαλαρό καθεστώς τουλάχιστον στην Γεωργοκτηνοτροφική διαδικασία, αφού καταργήθηκαν οι αυστηροί όροι που έθεταν οι Τούρκοι Αγάδες στην Επαρχία και οι κτηματικοί φόροι, (δεκάτια) που ήταν υποχρεωμένα να καταβάλουν ετήσια τα χωριά. Παρατηρήθηκε επίσης τεμαχισμός των τεράστιων τσιφλικιών που δημιούργησαν οι Τούρκοι κατακτητές, αλλά και επιφανείς Κύπριοι (πχ Χατζηγιωργάκης Κορνέσιος). Το πιο φιλελεύθερο καθεστώς έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη του τομέα με τη δημιουργία και των πρώτων κέντρων πώλησης γεωργικών προϊόντων, κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα. Επίσης δημιουργείται ο θεσμός των “Τουρκόπουλων” (αγροφύλακες) που βοήθησε στον έλεγχο της παραγωγής γεωργικών προϊόντων και έδωσε ψυχολογική ανάταση στους γεωργούς, καταδεικνύοντας τη θέληση των Άγγλων να αναπτυχθεί η γεωργία του τόπου.
Ανεξαρτησία 1960 - 1974μΧ
Ουσιαστικές συνθήκες ανάπτυξης της πόλης και Επαρχίας Πάφου και γενικότερα της Κύπρου έφερε η ανακήρυξη της Κύπρου σε ανεξάρτητο κράτος το 1960. Την περίοδο αυτή η επαρχία διέθετε 4 ξενοδοχειακές μονάδες συνολικής δυναμικότητας 280 κλινών. Η ανεξαρτησία του νησιού βρήκε το ενεργό ανθρώπινο δυναμικό της Επαρχίας Πάφου συγκεντρωμένο κυρίως στην ύπαιθρο. Οι κύριες δραστηριότητες της υπαίθρου ήταν η γεωργία και η κτηνοτροφία. Ο τρόπος ζωής της Πάφου την περίοδο αυτή συνδέεται άρρηκτα με το γεωργοκτηνοτροφικό τομέα που αποτέλεσε έναν εκ των στυλοβατών της οικονομικής της ανάπτυξης. Η περίοδος αυτή αποτέλεσε σταθμό στη γεωργική δραστηριότητα του τόπου, αφού η ύπαιθρος της Πάφου ήταν κυριολεκτικά ένα τεράστιο «τσιφλίκι» όπου η κάθε του γωνιά καλλιεργείτο εντατικά. Παραδοσιακές ποικιλίες σιτηρών, αμπελώνων, ελιών, χαρουπιών, αμυγδαλιών και άλλες καλλιέργειες τοπικών λαχανικών σε μικρότερες εκτάσεις αποτέλεσαν το βασικό κορμό της ντόπιας παραγωγής και κατανάλωσης. Βιομήχανοι, εξαγωγείς αλλά και οργανωμένα σύνολα (ενώσεις, συνεταιρισμοί) επετύγχαναν συχνά σημαντικές εξαγωγές κυρίως στη Βρετανία, σε Σκανδιναβικές χώρες, στην Αίγυπτο και άλλες χώρες της Μεσογείου, δίνοντας οικονομική πνοή και κίνητρο Αμπελώνας στην ύπαιθρο.
Περίοδος 1974 - 2015μΧ
Το 1974 ξεκίνησε αρνητικά κυρίως λόγω της Παγκόσμιας Οικονομικής Κρίσης και της πρωτοφανούς ανομβρίας που έπληξε τα προηγούμενα χρόνια την Κύπρο, αλλά και λόγω της επιβολής περιορισμών στη διακίνηση κεφαλαίων από το Ηνωμένο Βασίλειο, από το οποίο η οικονομία μας είχε άμεση εξάρτηση. Η μεγάλη και ανεπανόρθωτη καταστροφή της Κύπρου επήλθε στις 15 Ιουλίου 1974 με το Πραξικόπημα της Χούντας των Αθηνών κατά του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και με την Τουρκική Εισβολή που ακολούθησε στις 20 Ιουλίου 1974.
Οι συνέπειες της Εισβολής
Οι απώλειες στην οικονομία λόγω της Τουρκικής Εισβολής και κατοχής:
- 37% ποσοστό εδαφών
- 30% ποσοστό προσφύγων
- 70% του συνόλου της παραγωγής
- 65% των ξενοδοχείων και τουριστικών καταλυμάτων
- 87% των υπό ανέγερση ξενοδοχειακών μονάδων
- 83% της διακίνησης εμπορευμάτων λόγω κατάληψης του λιμανιού της Αμμοχώστου
- 56% της εξόρυξης μεταλλευμάτων
- 41% των κτηνοτροφικών μονάδων
- 48% των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων
- 46% της βιομηχανικής παραγωγής
- 20% των κρατικών δασών καταστράφηκαν
- 36,2% σπιτιών και υποστατικών
- 38,3% των σχολικών κτιρίων
Η Σύγχρονη Αναπτυξιακή Πορεία της Πάφου
Περίοδος 1974 - 1980μΧ
Μετά το 1974 ξεκινά δειλά – δειλά η ανάπτυξη της Πάφου με επίκεντρο τον Τουριστικό Τομέα. Σημαντική ήταν και η αύξηση του πληθυσμού της ως αποτέλεσμα της εγκατάστασης μεγάλου αριθμού Ελληνοκυπρίων προσφύγων. Λόγω της βίαιης και απότομης απώλειας των κυριότερων εγκαταστάσεων της τουριστικής βιομηχανίας και σημαντικών πλουτοπαραγωγικών πηγών που βρίσκονταν στη Βόρεια Κύπρο, επιβαλλόταν η δημιουργία μεγάλων επενδύσεων ώστε να δημιουργηθούν συνθήκες ανάπτυξης και απασχόλησης που συνέβαλαν τελικά στην αλματώδη ανάπτυξη της πόλης και Επαρχίας Πάφου. Έπειτα από διάφορα μέτρα, κίνητρα και σχέδια της κυβέρνησης, η Πάφος απορρόφησε το 25% του συνολικού αριθμού των κυβερνητικών δανείων
που παραχωρήθηκαν. Μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια δημιουργήθηκε ένα ξενοδοχειακό δυναμικό από 7 μονάδες και 830 περίπου κλίνες. Μεγάλη και άμεση ήταν και η ανάγκη στέγασης ενός σημαντικού αριθμού εκτοπισμένων/ προσφύγων Ελληνοκυπρίων. Αποτέλεσμα της μεγάλης αυτής ανάγκης ήταν και η ανάπτυξη του τομέα των Κατασκευών/ Ανάπτυξης Γής. Η μετά την εισβολή εποχή υπήρξε μεταίχμιο στην ανάπτυξη του γεωργικού τομέα της Επαρχίας μας, μιας και εγκαταστάθηκαν στην Πάφο πρόσφυγες επαγγελματίες του γεωργικού τομέα, με μεγάλη τεχνογνωσία σε γεωργικά θέματα, απογειώνοντας τον κλάδο και συνεισφέροντας αισθητά στην οικονομία της Επαρχίας. Νέες καλλιέργειες και νέοι τρόποι παραγωγής είναι το χαρακτηριστικό της εποχής αυτής. Εσπεριδοειδή, αβοκάντο, μπανάνες, πατάτες, φιστίκια και άλλες καλλιέργειες αναπτύσσονταν ραγδαία κυρίως στην πεδινή περιοχή. Τα μικρά και μεγάλα φράγματα που κατασκευάζονται την περίοδο αυτή σε όλη την Επαρχία υποστηρίζουν την όλη προσπάθεια.
Επίσης η αρχικά υποτονική ανάπτυξη του τουριστικού προϊόντος στην Επαρχία συνέτεινε θετικά στην όλη εικόνα της γεωργικής παραγωγής, αφού η κατανάλωση ντόπιων γεωργικών προϊόντων παρουσίασε
μεγάλη αύξηση. Η ανάπτυξη αυτή έδωσε το έναυσμα για την εκκίνηση της μεταποιητικής βιομηχανίας και αρκετές μονάδες (ιδιωτικές και συνεταιριστικές) αναπτύχθηκαν ευρύτερα σε όλη την Επαρχία.
Μετά την αύξηση του πληθυσμού λόγω της εγκατάστασης των προσφύγων αλλά και της ανάπτυξης του Τουριστικού τομέα αυξήθηκε σημαντικά και η κατανάλωση αγαθών με αποτέλεσμα την ανάπτυξη της εμπορικής δραστηριότητας. Ταυτόχρονα με την ανάπτυξη του βιομηχανικού τομέα δημιουργήθηκαν ευνοϊκές συνθήκες ανάπτυξης για το εξαγωγικό εμπόριο με ευεργετικά αποτελέσματα στην οικονομία
της Πάφου. Την περίοδο αυτή αρχίζει να δημιουργείται και η υποδομή για την ανάπτυξη της βιομηχανίας με τη δημιουργία της Α’ Βιομηχανικής Περιοχής στην Κοινότητα της Μεσόγης. Ο Συνεργατισμός δημιουργεί τις πρώτες βιομηχανικές μονάδες στο Ανατολικό οι οποίες δραστηριοποιούνται στην επεξεργασία γεωργικών προϊόντων.
Η Εκκλησία (Αρχιεπισκοπή Κύπρου, Μητρόπολη Πάφου και Ιερά Μονή Αγίου Νεοφύτου) στην προσπάθεια της να συμβάλει στην ανάπτυξη της οικονομίας της Επαρχίας και στην εργοδότηση προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στην Πάφο, δημιούργησε την περίοδο 1975 – 1976 δύο σημαντικές βιομηχανικές μονάδες εξαγωγικού προσανατολισμού. Πιο συγκεκριμένα οι βιομηχανίες είναι:
• ΒΜS METAL PIPES INDUSTRIES
Η Βιομηχανία παράγει μεταλλικές σωλήνες τις οποίες εξάγει κυρίως στις ΗΠΑ
• ΚΟΣΜΟΠΛΑΣΤ
Η βιομηχανία παράγει πλαστικά προϊόντα/ είδη άρδευσης κυρίως για τον γεωργικό τομέα, τα οποία εξάγονται ως επί το πλείστον σε Μεσογειακές και Αραβικές χώρες.
Περίοδος 1980 - 1990μΧ
Η θεαματική ανάπτυξη της Επαρχίας ξεκινά στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Τη δεκαετία αυτή η τουριστική ανάπτυξη συνεχίζει την ανοδική της πορεία και στα μέσα της δεκαετίας του η Πάφος φιλοξενούσε πάνω από 65.000 ξένους τουρίστες και 35.000 περίπου Κύπριους. Την ίδια περίοδο, με την ανέγερση νέων σύγχρονων τουριστικών μονάδων η δυναμικότητα των αδειούχων ξενοδοχείων και οργανωμένων διαμερισμάτων της Επαρχίας έφτασε τις 3.500 κλίνες, ενώ μαζί με τις μή αδειούχες μονάδες ξεπερνούσε τις 4.500 κλίνες. Οι ευνοϊκές κοινωνικές επιπτώσεις του τουρισμού φαίνονται και από το γεγονός ότι ο αριθμός των απασχολούμενων σε τουριστικά καταλύματα, κέντρα αναψυχής, τουριστικά γραφεία κλπ ανήλθε στα μέσα της δεκαετίας στους 1.500 περίπου. Το 1990 η Πάφος συνεχίζει τη ραγδαία της τουριστική ανάπτυξη φτάνοντας τις 10.000 κλίνες σε αδειούχα καταλύματα και αποτελεί το τρίτο σε μέγεθος τουριστικό κέντρο της Κύπρου, μετά την ελεύθερη περιοχή Αμμοχώστου και τη Λεμεσό. Οι κλίνες της Πάφου αντιπροσώπευαν γύρω στο 18% της συνολικής δυναμικότητας του νησιού ενώ άλλες 4.000 περίπου βρίσκονται υπό ανέγερση.
Η τουριστική κίνηση υπολογίζεται περίπου στους 220.000 επισκέπτες και τα έσοδα από ξένο συνάλλαγμα από τον τουρισμό της Πάφου υπολογίζονται γύρω στα ₤ 75 εκ. Σε αντίθεση με τη μείωση της συνεισφοράς στο ΑΕΠ Κύπρου του τομέα Κατασκευών/Ανάπτυξης Γης, στην επαρχία της Πάφου η δραστηριότητα αυτή γνωρίζει σημαντική άνθηση. Με εφόδια το ενδιαφέρον και πολυποίκιλο φυσικό περιβάλλον της Πάφου, την πλούσια ιστορία της, την υπάρχουσα υποδομή, το αναπτυσσόμενο τουριστικό ρεύμα και το δυναμισμό του επιχειρηματικού της κόσμου, η Πάφος προσελκύει ολοένα και αυξανόμενο αριθμό αλλοδαπών αγοραστών, παραθεριστικής ή μόνιμης κατοικίας, κυρίως από το Ηνωμένο Βασίλειο. Τη δεκαετία αυτή η αστυφιλία αποδυνάμωσε την Παφίτικη ύπαιθρο σε σχέση με το ανθρώπινο δυναμικό της. Η εγκατάλειψη της υπαίθρου σήμανε την ταυτόχρονη εγκατάλειψη της γεωργικής δραστηριότητας στην ύπαιθρο, αφού ένα πολύ μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού
μετακυλίστηκε από τον πρωτογενή τομέα (γεωργία) αρχικά στο δευτερογενή (ανάπτυξη τοπικής βιομηχανίας) και στον τριτογενή (ανάπτυξη τουριστικής βιομηχανίας). Σταδιακά, η κατάσταση
επιδεινώθηκε με την περαιτέρω ανάπτυξη του τουρισμού και μετέπειτα της οικοδομικής βιομηχανίας/ ανάπτυξης γης. Μεγάλα δημόσια έργα υποδομής ολοκληρώνονται αυτή την περίοδο με εμφανή τα οφέλη στην μετέπειτα ανάπτυξη των τοπικών επιχειρήσεων και της τοπικής οικονομίας. Τέτοια έργα είναι ο Διεθνής Αερολιμένας της Πάφου και τα Αρδευτικά Έργα Πάφου και Πόλις Χρυσοχούς.
Περίοδος 1990 - 2008μΧ
Τη δεκαετία του ’90 συνεχίζεται αμείωτη η αύξηση του τουριστικού ρεύματος προς την Επαρχία της
Πάφου. Στα μέσα της δεκαετίας του ‘90 η Πάφος ήταν ένας παραδοσιακός προορισμός Ευρωπαίων με πέραν των 50% περιηγητών που επέλεγαν την Πάφο να είναι Βρετανοί, το 18% Γερμανοί, το 10% Ολλανδοί, ενώ οι Βέλγοι, Αυστριακοί, Ελβετοί και Γάλλοι συμπλήρωναν ακόμα 10%. Η Επαρχία υπόδεχόταν περίπου το 21% του συνολικού τουριστικού ρεύματος και υπερτερούσε σε θέματα εποχικότητας σε σχέση με την υπόλοιπη Κύπρο. Το 1995 η Επαρχία της Πάφου διέθετε πέραν των 18.000 κλινών (23% των αδειούχων κλινών της Κύπρου), όπου πέραν του 37% των κλινών της αποτελείτο από ξενοδοχεία κατηγορίας 4 και 5 αστέρων. Η κατάργηση των περιορισμών διακίνησης κεφαλαίων το 1999 και η διαφαινόμενη ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε συνδυασμό με τα συνεχιζόμενα ευνοϊκά μακροοικονομικά δεδομένα που παρουσίαζε η Κυπριακή Δημοκρατία, συνέτειναν στην αύξηση ζήτησης κατοικιών από το εξωτερικό. Στην αύξηση αυτή συνέτεινε και η
απελευθεροποίηση (μείωση) των επιτοκίων και η επέκταση των ορίων δανεισμού που δημιούργησαν τις
προϋποθέσεις για την αγορά εξοχικής κατοικίας από ξένους και την απόκτηση δεύτερης κατοικίας από Κύπριους. Κατά την περίοδο αυτή ο Τομέας Ανάπτυξης γης μεσουρανεί ιδιαίτερα στην Επαρχία της Πάφου, που υπολογίζεται να κατέχει ποσοστό 15% με 20% της συνολικής παγκύπριας συνεισφοράς του κλάδου. Ενδεικτικά αναφέρεται πως με βάση στοιχεία του κτηματολογίου, για το έτος 2002, η αξία των συνολικών πωλήσεων ακινήτων ανήλθε Παγκύπρια στα £722εκ., ενώ για το ίδιο έτος στην Επαρχία της Πάφου ανήλθε στα £125εκ., αντιπροσωπεύοντας το 17% παγκύπρια. Αξιοσημείωτο είναι πως το 2003 το ποσοστό αυτό ανήλθε στο 19%. Στην Επαρχία Πάφου κατά την περίοδο, είχαν υποβληθεί οι περισσότερες αιτήσεις πολεοδομικές άδειες από οποιαδήποτε άλλη επαρχία της Κύπρου και συγκεκριμένα 3.252 πολεοδομικές αιτήσεις που αποτελούν ποσοστό 28% του συνολικού παγκύπριου αριθμού των αιτήσεων. Η Πάφος αναδεικνύεται στην πιο δημοφιλή επιλογή για αγορά ακίνητης περιουσίας στο νησί από ξένους υπηκόους, με μερίδιο που φτάνει το 40%, ακολουθούμενη από τη Λεμεσό με 32% και Λάρνακα με 11%. Μετά και την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004, όπου τα χαμηλού κόστους ευρωπαϊκά γεωργικά προϊόντα εισήχθησαν στην αγορά χωρίς οποιουσδήποτε περιορισμούς, η ντόπια παραγωγή των ιδιαίτερων καλλιεργειών συρρικνώθηκε σε κρίσιμο βαθμό, επισκιαζόμενη από το φόβο της πλήρης εγκατάλειψης, γεγονός που πραγματοποιήθηκε λίγα χρόνια μετά. Η απουσία τεχνολογίας αλλά και εξειδικευμένης τεχνογνωσίας για παραγωγή προϊόντων χαμηλού κόστους στοίχισε ακριβά στην Αγροτική Οικονομία του τόπου και ιδιαίτερα της ορεινής και ημιορεινής περιοχής της Πάφου. Η ένταξη όμως της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνέβαλε στη δημιουργία νέων ή στην αναβάθμιση υφιστάμενων οινοποιείων μετά και την απορρόφηση διαθέσιμων κοινοτικών κονδυλίων. Το σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης 2004 – 2006 αποτέλεσε κομβικό σημείο στην ανάπτυξη
και βελτίωση των διαφόρων ντόπιων αλλά και εισαγόμενων ποικιλιών αμπελιού, με αποτέλεσμα την ποιοτική παραγωγή τοπικών κρασιών. Η ανάπτυξη αυτή επέφερε αύξηση στην εξαγωγική δραστηριότητα του τομέα προς διάφορες Ευρωπαϊκές και άλλες χώρες. Σήμερα, σε διάφορες κοινότητες της Επαρχίας υπάρχουν πάνω από 20 οινοποιεία αρκετά από τα οποία παράγουν και την παραδοσιακή ζιβανία. Όσον αφορά την κτηνοτροφία, κινείται σε παράλληλους ρυθμούς με τη γεωργία και αποτελείται κυρίως από παραδοσιακές οικογενειακές φάρμες με ελεύθερη βόσκηση αιγών και προβάτων. Η βιομηχανία της Επαρχίας ενδυναμώνεται με την ίδρυση νέας βιομηχανικής περιοχής στην Αγ. Βαρβάρα – Τίμη. Ένα από τα κυριότερα έργα υποδομής που ολοκληρώθηκαν αυτή την περίοδο και που βοήθησαν στην ανάπτυξη της Επαρχίας της Πάφου είναι αναμφισβήτητα ο αυτοκινητόδρομος Πάφου – Λεμεσού. Ο αυτοκινητόδρομος είναι μήκους 55 χμ και η κατασκευή του άρχισε το Φεβρουάριο του 1993. Το έργο προωθήθηκε σε φάσεις στα πλαίσια 5 συμβολαίων και ολοκληρώθηκε πλήρως στις 17/11/2002. Το κόστος του αυτοκινητόδρομου ανήλθε στα ₤110 εκ. περίπου.
Περίοδος 2008 - 2015μΧ
Η Κύπρος την 1η Ιανουαρίου 2008 υιοθετεί το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα, το Ευρώ και γίνεται μέλος της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ). Η οικονομία της Πάφου, ενώ βρισκόταν σε μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης με επίκεντρο τον τομέα των Κατασκευών/ Ανάπτυξης Γης και τον Τουριστικό Τομέα, πλήγηκε απότομα και δραστικά από την Διεθνή Οικονομική Κρίση του 2008 και στη συνέχεια επιδεινώθηκε από τη Χρηματοπιστωτική κρίση του 2013, δημιουργώντας προβλήματα σε όλο το φάσμα
και τομείς της αγοράς και καθηλώνοντας την αναπτυξιακή της πορεία. Η Τουριστική Βιομηχανία όμως παραμένει ένας σημαντικός τομέας οικονομικής δραστηριότητας της Επαρχίας. Η Πάφος σήμερα διαθέτει 27.837 κλίνες (περίπου το 32% των κλινών Παγκύπρια) εκ των οποίων το 40% περίπου αφορά ξενοδοχειακές μονάδες κατηγορίας 4 και 5 αστέρων. Προσελκύει ετησίως περίπου το 33% των συνολικών τουριστικών αφίξεων της Κύπρου, με κύριες αγορές την Αγγλική, Ρωσική, Γερμανική και με καλή προοπτική προς τις Σκανδιναβικές χώρες και τις ανερχόμενες αγορές της Κεντρικής Ευρώπης. Η εξαγγελία ουσιαστικών κινήτρων για προσέλκυση αεροπορικών εταιρειών (όπως αεροπορική εταιρεία Ryanair) στην οποία πρωτοστάτησε το ΕΒΕ Πάφου και η σύνδεση των με νέους προορισμούς, αύξησε σημαντικά τον αριθμό των επισκεπτών της Πάφου και της Κύπρου γενικότερα. Με βάση διαθέσιμα
δεδομένα του 2012 ο αριθμός των επιβατών που χρησιμοποίησαν το αεροδρόμιο ανέρχεται σε
2.242.797 επιβάτες. Το 60% του συνόλου των πτήσεων ήταν ναυλωμένες πτήσεις. Η μεγάλη εξάρτηση της Επαρχίας από την Αγγλική αγορά επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι περίπου το 70% των πτήσεων είναι από το Ηνωμένο Βασίλειο. Στο Διεθνές Αεροδρόμιο Πάφου σήμερα δραστηριοποιούνται με δρομολογημένες πτήσεις η Ryanair, British Airways, Easy Jet, Transaero, JET2.COM, Monarch, Bulgaria Air, Aegean συνδέοντας την Πάφο με πολλά ευρωπαϊκά και άλλα αεροδρόμια. Λόγω της σταδιακής ανάκαμψης της διεθνούς οικονομίας, του αυξημένου Ρωσικού και Ουκρανικού ενδιαφέροντος, της αύξησης των πτήσεων, καθώς και των προβλημάτων που παρατηρούνται στις γειτονικές χώρες, αναμένεται ότι θα υπάρξει βελτίωση τόσο σε αφίξεις όσο και σε τουριστικά εισοδήματα. Η οικονομική κρίση αντανακλάται και στη δραστική μείωση της συνεισφοράς του κλάδου των Κατασκευών/ Ανάπτυξης γης στο ΑΕΠ της χώρας όπου έφτασε στο 7,8% το 2011. Ο Τομέας Ανάπτυξης Γης/κατασκευών που κατά την προηγούμενη περίοδο ήταν η ατμομηχανή της τοπικής, αλλά και εθνικής οικονομίας επηρεάστηκε σημαντικά λόγω της διεθνούς κρίσης, αύξησης επιτοκίων, μείωσης ρευστότητας κλπ. Οι δραστηριότητες του τομέα στην Πάφο οφείλονται και εξαρτώνται από την εξωτερική ζήτηση. Οι πωλήσεις ακινήτων σε ξένους στην Πάφο το 2009 μειώθηκε κατά 70% σε σχέση με το 2008.Η ραγδαία αυτή μείωση είχε τις επιπτώσεις της και στην απασχόληση.
Το 2012, μετά και από την υιοθέτηση σχετικών κυβερνητικών κινήτρων, υπήρξε μια θεαματική
ανάκαμψη του κλάδου στην Πάφο, με μεγάλο αριθμό πωλήσεων ακινήτων σε ξένους. Η ανοδική
αυτή τάση συνεχίστηκε μέχρι και το Μάρτιο 2013. Με τις αποφάσεις του Eurogroup και την
αρνητική διεθνή δημοσιότητα που έλαβε η Κύπρος, ήταν αναπόφευκτο να επηρεασθούν και οι πωλήσεις ακινήτων. Παρ’ όλα αυτά οι πωλήσεις συνεχίζονται και εμφανίζονται σημάδια σταδιακής ανάκαμψης. Με την βελτίωση της διεθνούς οικονομίας, την ομαλοποίηση του χρηματοπιστωτικού μας συστήματος, τα παρεμφερή οφέλη του Τομέα Ενέργειας και την έντονη και οργανωμένη εκστρατεία προώθησης της Κύπρου στο εξωτερικό αναμένεται ότι ο κλάδος θα ανακάμψει. Παρατηρείται δε αυξημένο ενδιαφέρον στρατηγικών επενδυτών για μεγάλα έργα της Πάφου. Η αύξηση δραστηριότητας των δύο βασικών πυλώνων της τοπικής οικονομίας θα επηρεάσει και συμπαρασύρει θετικά και τους υπόλοιπους τομείς όπως εμπόριο, υπηρεσίες κ.α. Σήμερα η γεωργική δραστηριότητα στην Πάφο συνεχίζει να αποτελεί μια από τις βασικές ασχολίες όχι όμως στο βαθμό που προϋπήρξε στην προηγούμενη 20ετία. Οι επικρατούσες όμως συνθήκες του εθνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος και η συρρίκνωση της Οικοδομικής Βιομηχανίας άρχισαν να υποκινούν ακούσια τη ροή του ανθρωπίνου δυναμικού ξανά προς τη γεωργική δραστηριότητα.